Etiopatologia
Przyczyny i czynniki ryzyka
Zaproponowano klasyfikację czynników ryzyka rozwoju przewlekłego zapalenia trzustki pod nazwą TIGAR-O[1] Podział na 6 grup czynników etiologicznych:
toksyczno-metaboliczne (T)
idiopatyczne (I)
genetyczne (G)
autoimmunologiczne (A)
nawracające lub ciężkie ostre zapalenie trzustki (R od ang. recurrent)
zaporowe (O od ang. obstructive)
Czynniki toksyczno-metaboliczne stanowią 70-90% wszystkich przypadków pzt, a pozostałe razem wzięte 10-30%.
Najczęściej do uszkodzenia trzustki prowadzi Alkohol. W wywiadzie u chorych na przewlekłe zapalenie trzustki, w krajach rozwiniętych w 70-90% stwierdza się nadużywanie alkoholu. Rozwój choroby zależy w pewnym stopniu od ilości spożywanego alkoholu, nie ma jednak znaczenia jego rodzaj i sposób spożywania. W etiopatogenezie pzt z alkoholem współdziałają najprawdopodobniej inne czynniki chorobowe, w tym predyspozycja genetyczna, czynniki dietetyczne oraz czynniki środowiskowe. Wskazuje na to fakt, że do rozwoju schorzenia dochodzi tylko u 10% alkoholików.
Pozostałe czynniki toksyczne oprócz alkoholu to:
palenie tytoniu - niezależny, czynnik ryzyka, który przyśpiesza postęp i ujawnienie się choroby w alkoholowym i późno pojawiającym się idiopatycznym zapaleniu trzustki[2][3]
przyjmowanie lub nadużywanie niektórych leków
hiperkalcemia (np. w przebiegu nadczynności przytarczyc)
hiperlipidemia (hipertrójglicerydemia)
przewlekła niewydolność nerek
Idiopatyczne przewlekłe zapalenie trzustki jest drugie co do częstości po postaci alkoholowej. Występują dwa szczyty zachorowań:
wcześnie pojawiające się
późno pojawiające się
oraz tropikalne
Czynniki genetyczne:
mutacje
genu trypsynogenu kationowego (PRSS1); typ 1 mutacja R122H i typ2 mutacja N29I[4][5]
genu CFTR (mukowiscydoza)[6]
genu SPINK1[7]
niedobór α1-antytrypsyny
Od 1995 roku wprowadzono termin autoimmunologiczne przewlekłe zapalenie trzustki. Charakteryzuje się naciekami z komórek plazmatycznych w trzustce oraz odpowiedzią terapeutyczną na kortykoterapię.
Nawracające, przebyte ciężkie ostre zapalenie trzustki oraz po radioterapii.
Zaporowe pzt polega na utrudnieniu odpływu soku trzustkowego do dwunastnicy:
trzustka dwudzielna (pancreas divisum)
pancreas annulare (wada rozwojowa)
zmiany dotyczące utrudnienia odpływu przez soku trzustkowego brodawkę Vatera
guzy trzustki
uchyłki dwunastnicy
zmiany zwężające przewód trzustkowy pourazowe i po ozt
zwężenie w brodawce
Może się przyda
