Wiele osób unika wody gazowanej ze względów zdrowotnych. Podejrzewam, że największy udział w tworzeniu tego mitu mają inne, gazowane napoje słodzone (np. typu cola, fanta, sprite, oranżady, toniki itd.). Tak, zawierające cukier napoje gazowane faktycznie nie są najzdrowszym wyborem, gdyż często mogą prowadzić do gromadzenia się zbędnych kilogramów. Z kolei z upływem lat gromadzenie tkanki tłuszczowej może być powiązane z cukrzycą, zaburzeniami metabolicznymi czy nawet nowotworami. Otyłość powiązano z różnorakimi rodzajami nowotworów. Przykładowo pacjentki z rakiem piersi miały 45% więcej tłuszczu wisceralnego, w porównaniu do grupy kontrolnej.
Ponadto istnieją duże wątpliwości odnośnie substancji np. karmelu czy cukru zawartych w wielu popularnych napojach. Każda dodatkowa porcja sacharozy lub syropu glukozowo-fruktozowego sprzyja przyrostowi wagi ciała, a nadwaga i otyłość bardzo często wpływają niekorzystnie na procesy metaboliczne. Na dodatek istnieją silne przesłanki, iż napoje w rodzaju cola mają wpływ na kancerogenezę. Ale czy np. gazowana woda mineralna jest taka szkodliwa?
Najpierw prześledźmy rolę CO2 w ustroju
Czy dwutlenek węgla ma coś wspólnego z ustrojem człowieka?
Karbonizacja, która wywołuje charakterystyczne musowanie i bulgotanie związane z tymi napojami, jest wynikiem rozpuszczania gazowego CO2 w cieczy pod ciśnieniem. Temperatura i ciśnienie wpływają na szybkość, z jaką rozpuszczony dwutlenek węgla zamienia się w gaz i jest uwalniany, wytwarzając w ten sposób bąbelki po otwarciu pojemnika na napoje. Wiele napojów gazowanych cechuje kwasowość. Napoje typu cola, inne słodkie napoje gazowane i piwa są kwaśne. Częściowo, kwaśny charakter napojów gazowanych (pH ~ 3) wynika z przekształcenia rozpuszczonego CO2 (dwutlenku węgla) do HCO3- (jonu wodorowęglanowego) i H+ (jonu wodorowego) w wyniku oddziaływania z H2O (wodą), a także z dodatkami, takimi jak kwas cytrynowy i kwas fosforowy.
CO2 + H2O ↔H2CO3 ↔ H+ + HCO3-
Należy podkreślić, iż zawartość dwutlenku węgla we krwi jest całkowicie normalna. Ilość kwasu węglowego i rozpuszczonego we krwi CO2 są niewielkie, zawartość dwutlenku węgla stanowi pośrednią miarę anionu wodorowęglanowego (HCO3-). Anion HCO3- bierze udział w zachowaniu izojonii płynu zewnątrz- i wewnątrzkomórkowego (podobnie, jak chlorki). Utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową.
Stężenie jonu wodorowęglanowego jest regulowane przez nerki.
▲ HCO3- = zasadowica
▼ HCO3- = kwasica
Czy napoje gazowane wywołują chorobę refluksową przełyku?
Niektórzy mówią, iż woda gazowana ma wpływ na chorobę refluksową przełyku (GERD). W zaleceniach funkcjonowało ograniczenie lub wykluczenie napojów zawierających CO2. Cóż, przegląd systematyczny Johnsona T. i wsp. wcale nie potwierdza, by napoje gazowane miały związek z wywoływaniem lub zaostrzaniem choroby refleksowej przełyku. Nie ma też żadnych dowodów na to, iż napoje gazowane wywołują raka przełyku.
Shoenut i wsp. wykazali, że kwaśne napoje zmieniają pH wewnątrzprzełykowe, jednak efekt był tymczasowy, krótkotrwały. Całkowity czas wystąpienia pH <4 podczas konsumpcji coli (7,7 ± 6,0 min) był znacznie dłuższy, niż w przypadku piwa (3,3 ± 3,7 min), herbaty / kawy (1,4 ± 6,5 min) i wody (1,1 ± 25 min). Chociaż cola i sok w tym badaniu miały największy wpływ na pH wewnątrzprzełykowe, efekt nie przekraczał 0,5% całego 24-godzinnego okresu badania pH. Naukowcy doszli zatem do wniosku, że wpływ coli (a także innych kwaśnych płynów) na pH wewnątrz przełyku jest tak mały, że u większości pacjentów ich działanie można pominąć.
Napoje gazowane a odczuwanie sytości
Wakisaka S. i wsp. badali wpływ wody gazowanej na apetyt i funkcjonowanie (motorykę) żołądka. 19 zdrowych młodych kobiet było sprawdzanych w trzy osobne dni ok. godziny 9:00 po nocnym poście. Zastosowano metodę metodą elektrogastrografii (EGG). Jest ona prostą, nieinwazyjną i powtarzalną metodą oceny czynności bioelektrycznej, a także monitorowania terapii zaburzeń czynnościowych żołądka. Wartość diagnostyczna tego badania w dyspepsji czynnościowej wydaje się być istotna, a niektórzy autorzy sugerują uznanie tej metody za badanie przesiewowe w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego. Badano również czynność serca (tętno). Parametry odnotowywano przez 20 minut na czczo i 40 minut po spożyciu wody. Zastosowano 250 ml wody zwykłej, gazowanej lub nie stosowano płynu. Ocena pełności została zmierzona za pomocą wizualnej skali analogowej.
Wyniki:
- woda gazowana spowodowała znaczący wzrost wyników w zakresie pełności, w porównaniu z wodą niegazowaną,
- nie wykryto różnic między wynikami EGG w obu grupach,
- picie wody gazowanej miało większy wpływ na tętno.
Wniosek: picie wody gazowanej może mieć wpływ na odczuwanie sytości z powodu zwiększonej aktywności współczulnej i / lub hamowania aktywności przywspółczulnej. To samo potwierdza nowsze badanie z 2017 r. Ustalono, iż zawartość CO2 ma związek z odczuwaniem sytości.
Woda gazowana a szkliwo
Wcześniejsze eksperymenty pokazały, iż nadmierne spożywanie kwaśnych pokarmów i napojów zwiększa erozję szkliwa. W badaniach Hyo-kyung Ryu i wsp. (w tym profesora Sang-cheol Kim, z Katedry Ortodoncji, Uniwersytetu w Iksan w Korei) wykazano, iż gazowana woda może być niebezpieczna dla szkliwa. Z jednej strony zęby zabezpieczono odpornym na kwasy woskiem. Drugą część podzielono na dwa obszary. Jeden z nich pokryto klejem światłoutwardzalnym (Transbond XT Light Cure Adhesive Primer), następnie wystawiono na światło (Ortholux; 3M Unitek). Drugi obszar pozostawiono wytrawiony 37% kwasem fosforowym. Wystawiono wspomniane zęby na wodę gazowaną o różnym stopniu nasycenia z amerykańskiej maszyny Source Sparkling Water Maker. Zastosowano oczyszczoną wodę kontrolną o pH 6.05, a wody w czterech grupach interwencji charakteryzowało pH wynoszące 3.58 lub 3.74. Zanurzano zęby w wodach o różnych pH i zawartości wapnia 3 x dziennie po 15 minut, przez 7 kolejnych dni.
Wyniki:
- woda gazowana prowadziła do większej erozji szkliwa, dodatek wapnia do napoju niwelował ten negatywny wpływ na zdrowie zębów,
- stwierdzono, iż woda gazowana przyczyniła się do częściowego zniszczenia materiału światłoutwardzalnego.
Badanie prowadzono pod kątem aparatów ortodontycznych, jednak powinno zainteresować osoby pijące wszelkiego rodzaju napoje gazowane.
Prawdopodobnie sytuacja wygląda jeszcze gorzej dla napojów typu cola, fanta, sprite, oranżad itd. W badaniach Navarro R. i wsp. stwierdzono, iż zarówno cola, jak i Schweppes, wywołały mikroprzecieki w rejonie połączenia adhezyjnego ze szkliwem zęba (a efekt był o wiele silniejszy, w porównaniu do syntetycznej śliny). Adhezja materiałów światłoutwardzalnych ma ogromne znaczenie dla osób, które chodzą do dentysty i na co dzień dbają o uzębienie.
Napoje typu cola a zdrowie
Z pewnością napoje typu cola są szkodliwe dla zdrowia i szkodzą o wiele bardziej, niż np. woda gazowana. U zwierząt mających styczność z napojami typu cola wykazano:
- statystycznie istotny wzrost częstości występowania złośliwych guzów sutka u samic,
- statystycznie istotny wzrost częstości występowania egzokrynnych nowotworów trzustki (notabene sam wzrost masy ciała skorelowano z występowaniem raka trzustki); egzokrynny = dotyczący gruczołów zewnątrzwydzielniczych lub substancji przez nie wydzielanych. Gruczoły zewnątrzwydzielnicze są narządami, które wydzielają substancje na zewnątrz, bezpośrednio lub poprzez kanał (przewód), w przeciwieństwie do innych gruczołów (gruczołów wewnątrzwydzielniczych, tj. endokrynnych), które wydzielają substancje do krwiobiegu,
- zwiększoną częstość występowania, choć nieistotną statystycznie, nowotworu złośliwego wysp trzustkowych Langerhansa u samic, który występuje bardzo rzadko.
Ponadto napoje zakwaszane kwasem ortofosforowym, jak na przykład coca-cola, a także sok grejpfrutowy, jabłkowy i pomidorowy, zwiększają ryzyko kamicy nerkowej. Z kolei picie wina, piwa i kawy zmniejsza to ryzyko.
Całkiem prawdopodobne, iż napoje typu cola mają negatywny wpływ na nerki i wywołują osteoporozę. Kwas fosforowy (zawarty w różnych, popularnych napojach) najprawdopodobniej doprowadza do osteoporozy. Z różnorakich badań wiemy także, iż duża ilość napojów typu cola sprzyja hipokaliemii (obniżonemu stężeniu potasu we krwi). Hipokaliemia to zbyt niska ilość potasu we krwi. 80-92% potasu jest wydalane przez nerki, a 8% przez przewód pokarmowy. Równowaga potasu w ustroju jest bardzo krucha, stężenie wewnątrzkomórkowe wynosi 150 mEq/L, z kolei prawidłowe stężenie w osoczu ok. 4 mEq/L. Ponieważ stężenie potasu w osoczu jest tak niskie, nawet najmniejsza zmiana może mieć poważne konsekwencje zdrowotne.
Podsumowanie
W publikacjach o charakterze nienaukowym spotyka się sugestie, iż napoje gazowane mogą korzystnie oddziaływać na choroby żołądkowo-jelitowe, z kolei inne sugerują negatywny wpływ. Wiemy, iż napoje typu cola negatywnie oddziałują na glikemię, a nawet na stężenie IGF-1 (jednakże w dużych dawkach). Ludzie są w stanie uwierzyć w każdą, najgłupszą informację, o czym dobitnie świadczy stosowanie napojów typu cola po stosunku, jako antykoncepcji awaryjnej. Słyszałem też plotki o rzekomym wpływie napojów typu cola na dolegliwości bólowe w trakcie miesiączki (tylko jakoś dziwnym zbiegiem okoliczności żadna z pań nie potrafiła wyjaśnić mechanizmu, na jakim miało być oparte oddziaływanie coli).
Jedna rzecz okazała się prawdą - coca cola jest w stanie usuwać bezoary. Są to ciała obce, które powstają z różnych połkniętych materiałów nieulegających trawieniu. U człowieka bezoary występują pierwotnie w żołądku, a następnie mogą przemieszczać się do dalszych odcinków przewodu pokarmowego. W zależności od składników wyróżnia się fitobezoary, trichobezoary, farmakobezoary. Cola jest skuteczna w usuwaniu fitobezoarów. Powstają one zazwyczaj w konsekwencji spożywania owoców i warzyw zawierających duże ilości włókien roślinnych bogatych w celulozę, hemicelulozę, ligninę czy taninę. W połowie przypadków cola okazała się skuteczna. Teraz warto pomyśleć, co robi cola z twoim organizmem, skoro jest w stanie oddziaływać na bezoary, jak silne środki chemiczne?
Dowody naukowe sugerują, że główne interakcje między dwutlenkiem węgla a układem pokarmowym występują w jamie ustnej, przełyku i żołądku. Wpływ karbonatyzacji determinuje modyfikację pod względem odczucia w ustach napojów i odgrywa niewielką rolę w erozji zębów. Niektóre badania wykazały słabe powiązanie między napojami gazowanymi a chorobą refluksową przełyku, jednak zastosowana metodologia była często niewystarczająca i ogólnie dostępne dowody na ten temat są sprzeczne. Wpływ na funkcjonowanie żołądka wydaje się być związany zarówno z działaniem mechanicznym, jak i chemicznym. Objawy związane z zaburzeniami żołądkowymi pojawiają się tylko wtedy, gdy pije się więcej niż, 300 ml płynu gazowanego.
Całkiem możliwe, iż napoje gazowane mają wpływ na szkliwo zębów, jednak ich negatywny wpływ na układ pokarmowy jest słabo udokumentowany. Potrzebne są również dalsze badania epidemiologiczne, aby ocenić napoje gazowane pod względem wystąpienia ryzyka erozji zębów i zaburzeń żołądkowych. Z pewnością warto wykluczyć z diety napoje słodzone, gdyż mają one negatywny wpływ na wiele aspektów zdrowotnych.
Referencje:
Johnson T1, Gerson L, Hershcovici T, Stave C, Fass R. „Systematic review: the effects of carbonated beverages on gastro-oesophageal reflux disease.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20055784
Kathleen Deska PAGANA, Timothy J. PAGANA „Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie”
Sebastian Foryś, Krzysztof Szadkowski, Cezary Chojnacki „Elektrogastrografia w diagnostyce dyspepsji czynnościowej” https://www.termedia.pl/Elektrogastrografia-w-diagnostyce-dyspepsji-czynnosciowej,41,10509,0,0.html
Wakisaka S „The effects of carbonated water upon gastric and cardiac activities and fullness in healthy young women”. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23327968
Suzuki M1, Mura E2, Taniguchi A3, Moritani T4, Nagai N. „Oral Carbonation Attenuates Feeling of Hunger and Gastric Myoelectrical Activity in Young Women”. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28757533
Hyo-kyung Ryu, Yong-do Kim, Sung-su Heo, and Sang-cheol Kim „Effect of carbonated water manufactured by a soda carbonator on etched or sealed enamel” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5702778/
ten Cate JM, Imfeld T. Dental erosion, summary. Eur J Oral Sci. 1996;104:241–244.
Oncag G, Tuncer AV, Tosun YS. Acidic soft drinks effects on the shear bond strength of orthodontic brackets and a scanning electron microscopy evaluation of the enamel. Angle Orthod. 2005;75:247–253.
Barrett RD, Bishara SE, Quinn JK. Biodegradation of orthodontic appliances. Part I. Biodegradation of nickel and chromium in vitro. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 1993;103:8–14.
Hall AF, Buchanan CA, Millett DT, Creanor SL, Strang R, Foye RH. The effect of saliva on enamel and dentine erosion. J Dent. 1999;27:333–339.
Navarro R1, Vicente A, Ortiz AJ, Bravo LA. „The effects of two soft drinks on bond strength, bracket microleakage, and adhesive remnant on intact and sealed enamel”. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20631082
Hoppe C1, Kristensen M, Boiesen M, Kudsk J, Fleischer Michaelsen K, Mølgaard C. „Short-term effects of replacing milk with cola beverages on insulin-like growth factor-I and insulin-glucose metabolism: a 10 d interventional study in young men” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19772696
Charlotte Ellertson „History and Efficacy of Emergency Contraception: Beyond Coca-Cola” https://www.guttmacher.org/journals/psrh/1996/03/history-and-efficacy-emergency-contraception-beyond-coca-cola
http://psjd.icm.edu.pl/psjd/element/bwmeta1.element.psjd-b845ad73-d150-4b1d-a7b7-bd2eeff487a3
https://www.termedia.pl/gastroenterologia/Coca-Cola-jest-skuteczna-w-leczeniu-chorych-z-fitobezoarem,7854.html
Belpoggi F1, Soffritti M, Tibaldi E, Falcioni L, Bua L, Trabucco F. „Results of long-term carcinogenicity bioassays on Coca-Cola administered to Sprague-Dawley rats” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17119251
Schapira DV1, Clark RA, Wolff PA, Jarrett AR, Kumar NB, Aziz NM. „Visceral obesity and breast cancer risk.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8033042
Oliver A. Leach, Gijs I. van Boxel “Choroby wewnętrzne” wydanie 4
Tomasz WRóBLEWSKI, Antoni WYSTRYCHOWSKI „Hiperkalciuria” http://www.wple.net/plek/numery_2011/numer-2-2011/107-113.pdf
