Zespół jelita drażliwego (IBS) to przewlekłe zaburzenie funkcjonowania układu pokarmowego, które dotyka około 11% dorosłych na całym świecie. Objawy obejmują bóle brzucha, nadmierne wzdęcia, nagłą potrzebę skorzystania z toalety oraz zmiany w rytmie wypróżnień. Mimo że jest to powszechna dolegliwość, wokół niej narosło wiele mitów. W tym artykule przyjrzymy się najczęstszym nieporozumieniom dotyczącym IBS i oddzielimy fakty od mitów.
Czy znamy przyczyny IBS?
Choć badania nad IBS stale się rozwijają, nadal nie znamy jednej konkretnej przyczyny tej choroby. Pewne pokarmy, takie jak nabiał czy ostre potrawy, mogą nasilać objawy, ale nie są bezpośrednim powodem rozwoju tego schorzenia. Jednym z możliwych czynników wywołujących IBS jest zakażenie bakteryjne, zwłaszcza bakterią Campylobacter jejuni, które może prowadzić do IBS po infekcji. Jednak nie oznacza to, że każda infekcja przewodu pokarmowego skutkuje rozwojem tej choroby.
Czy stres powoduje IBS?
Badania wskazują, że poziom stresu wpływa na skład mikroflory jelitowej i odgrywa rolę w rozwoju IBS poprzez oś jelitowo-mózgową. Jednak nie można powiedzieć, że sam stres powoduje tę chorobę.
Niektóre osoby lepiej radzą sobie z napięciem, inne gorzej – i to może determinować, czy objawy IBS się nasilą. Stres wpływa na ilość komórek tucznych w jelitach, zmieniając ich strukturę i sprawiając, że stają się one bardziej wrażliwe na bodźce. To tłumaczy, dlaczego niektóre objawy IBS mogą utrzymywać się nawet po ustąpieniu stresujących sytuacji.
Czy diagnoza IBS wymaga skomplikowanych badań?
Wbrew powszechnemu przekonaniu, IBS można zdiagnozować bez skomplikowanych testów. Kryteria diagnostyczne pozwalają na rozpoznanie IBS z dokładnością 97% w ciągu pięciu lat.
Podstawą diagnozy są kryteria rzymskie IV, które określają, że IBS diagnozuje się na podstawie:
- występowania bólu brzucha co najmniej raz w tygodniu,
- zmian w częstotliwości wypróżnień,
- zmian w konsystencji stolca,
- związku bólu brzucha z wypróżnianiem.
Niektóre osoby doświadczają głównie biegunek, inne zaparć, a jeszcze inne mają mieszane objawy.
Czy IBS jest uleczalne?
Nie istnieje jednoznaczne lekarstwo na IBS, ale jego objawy można skutecznie kontrolować. Zmiany w diecie, aktywność fizyczna, probiotyki i odpowiednie nawodnienie to kluczowe elementy leczenia. Leki stosowane w terapii IBS często działają tylko na objawy i nie eliminują przyczyny. W niektórych przypadkach konieczne może być ich długoterminowe stosowanie.
Czy IBS to rzadkie schorzenie?
IBS jest jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń przewodu pokarmowego, dotykającym 10–15% populacji w Ameryce Północnej. Zaburzenie to wiąże się nie tylko z częstymi wizytami u lekarza, ale także ze zwiększonymi kosztami opieki zdrowotnej i znacznym pogorszeniem jakości życia. Badania pokazują, że niektórzy pacjenci byliby skłonni oddać nawet 10–15 lat swojego życia, aby całkowicie pozbyć się IBS.
Czy każda aktywność fizyczna pomaga w IBS?
Ćwiczenia mogą pomóc w łagodzeniu objawów IBS, ale nie wszystkie formy ruchu są korzystne. Ćwiczenia wytrzymałościowe, takie jak bieganie na długie dystanse, mogą prowadzić do tzw. biegunki biegacza, która może nasilać objawy IBS. Intensywny trening siłowy również może wywoływać dodatkowy stres dla organizmu. Najlepiej sprawdzają się spokojne formy aktywności, takie jak joga, pilates i szybkie spacery, które regulują pracę jelit i zmniejszają napięcie nerwowe.
Czy medytacja pomaga w IBS?
Niektóre badania sugerują, że medytacja i techniki uważności mogą wpływać na oś jelitowo-mózgową, pomagając w łagodzeniu objawów IBS.
Techniki te mogą zmieniać sposób, w jaki mózg interpretuje sygnały z jelit, co redukuje wrażliwość na ból i poprawia samopoczucie. Różne formy medytacji działają na ludzi w odmienny sposób, dlatego warto testować różne metody i znaleźć tę, która najlepiej działa w danym przypadku.
Czy eliminacja laktozy zawsze pomaga w IBS?
Chociaż wiele osób z IBS unika produktów mlecznych, nie ma jednoznacznych dowodów na to, że nietolerancja laktozy jest bezpośrednio związana z tym schorzeniem. Dieta eliminacyjna może pomóc w identyfikacji produktów nasilających objawy, ale nie każda osoba z IBS ma nietolerancję laktozy. Produkty mleczne zawierające mało laktozy, takie jak jogurty naturalne, mogą wręcz wspierać zdrowie jelit. Najlepiej sprawdzonym podejściem dietetycznym w IBS jest dieta low FODMAP, która polega na ograniczeniu produktów fermentujących w jelitach.
Czy naturalne metody leczenia IBS są skuteczne?
Niektóre naturalne substancje, takie jak olejek miętowy i kardamon, mogą pomóc w łagodzeniu objawów IBS, ponieważ działają rozkurczowo na jelita. Jednak nie każdy naturalny środek jest skuteczny i ich działanie różni się w zależności od osoby. Przed rozpoczęciem stosowania ziół lub suplementów zawsze warto skonsultować się z lekarzem, aby uniknąć interakcji z innymi lekami.
Czy post pomaga w IBS?
Niektóre osoby z IBS zauważają poprawę po ograniczeniu liczby posiłków, ale głodzenie się nie jest rozwiązaniem problemu. Zmniejszenie liczby posiłków może tymczasowo ograniczyć liczbę epizodów bólowych, ale nie eliminuje przyczyny problemu. Fasting może mieć inne korzyści zdrowotne, ale w przypadku IBS należy podejść do niego ostrożnie i indywidualnie dopasować schemat żywienia.
Czy błonnik zawsze pomaga w IBS?
Błonnik jest często zalecany w diecie osób z IBS, ale jego nadmiar może powodować wzdęcia i nadmierne gazy. Najlepszym wyborem jest błonnik rozpuszczalny, np. psyllium, który wspomaga trawienie i poprawia rytm wypróżnień. Warto dodawać go stopniowo do diety, aby uniknąć niepożądanych efektów ubocznych.
Podsumowanie
IBS to złożona choroba, wokół której narosło wiele mitów. Nie ma jednej uniwersalnej przyczyny ani leczenia IBS, ale odpowiednie zmiany w diecie, stylu życia i wsparcie psychiczne mogą pomóc w kontrolowaniu objawów. Kluczem do poprawy jakości życia osób z IBS jest indywidualne podejście do diety, redukcja stresu i unikanie czynników wywołujących objawy. Wiedza na temat rzeczywistych przyczyn i metod leczenia może pomóc osobom cierpiącym na IBS w lepszym zarządzaniu swoją chorobą.
Źródła:
- Pathophysiology of irritable bowel syndrome https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2468125316300231
- Brain-Gut Interactions in IBS https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3389673/
- Impact of psychological stress on irritable bowel syndrom https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4202343/
