Dieta wegańska a testosteron i długość życia

Diety wegetariańskie i wegańskie z pewnością mają swoje pozytywne strony. Jedzenie mięsa powiązano z wieloma rodzajami chorób. Ale ... liczy się nie tylko fakt jedzenia mięsa, ale jego rodzaj, to jak dane zwierzę było „wspomagane” (np. środki hormonalne stosowane w USA) oraz w jaki sposób mięso poddano obróbce (np. wyjątkowo niekorzystne jest długotrwałe smażenie czy grillowanie).

W USA do „wspomagania wzrostu” pozwolono na stosowanie trenbolonu acetate i zeranolu, dodatkowo estrogenów, progesteronu, testosteronu. Jednak żadne implanty zawierające hormony steroidowe nie są zatwierdzone do wywoływania przyspieszonego wzrostu u krów mlecznych, cieląt, świń lub drobiu.

W badaniach (cytowanych np. na witrynie i w publikacjach IARC) za rakotwórcze uznano wysokoprzetworzone mięso, w tym czerwone. W Unii Europejskiej do tuczu nie wolno stosować trenbolonu, progesteronu, estradiolu, zeranolu i testosteronu (od 1981 r.). Mówi o tym dyrektywa nr 81/602/EEC.

W badaniach opublikowanych na łamach „British Medical Journal” 9 maja 2017 r. wykazano, iż jedzenie większej ilości czerwonego mięsa (szczególnie przetworzonego) zwiększa ryzyko śmierci nawet o 26% (rak, choroby serca, choroby układu oddechowego, udar, cukrzyca, infekcje, choroby nerek, choroby wątroby). W tym ryzyko chorób wątroby było najsilniej skorelowane z mięsem czerwonym (wzrost ryzyka wynosił 2.3 raza). Czerwone mięso to wołowina, cielęcina, wieprzowina, jagnięcina, baranina, mięso konia i kozy, białe to np. kurczak, indyk, gęś, kaczka itd. Ale z drugiej strony osoby jedzące głównie białe mięso miały 25% niższe ryzyko śmierci z różnych przyczyn, niż gdyby jadły mięso czerwone.

Na zakończenie dodam, iż Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) opublikowała 26 października 2015 r. dane oparte o wyniki 800 badań, gdzie powiązano czerwone mięso z nowotworami. Sklasyfikowano czerwone mięso, jako prawdopodobnie karcynogenne (GRUPA 2B). Z kolei niezależnie od jego koloru, wysokoprzetwarzane mięso jest uważane za rakotwórcze. „W wielu badaniach epidemiologicznych badano związek między nowotworami a spożyciem mięsa czerwonego (wołowiny, wieprzowiny lub baraniny) i przetworzonego (wędlin, bekonu, parówek itp.). Aktualne dane potwierdzają zwiększenie ryzyka raka okrężnicy i/lub odbytnicy oraz raka gruczołu krokowego”.

A jaki wpływ ma dieta wegańska na profil hormonalny?

Badanie dotyczyło 226 mężczyzn jedzących mięso, 237 wegetarian i 233 wegan.

W grupie jedzącej mięso:

• dostarczano 16.6% energii z protein, 34% z tłuszczów (11.8% nasyconych), 10.3 MJ dziennie oraz 327 mg cholesterolu dziennie,
• dostarczano również 5.83% energii z alkoholu,
• średni wiek wynosił 52.8 roku.

W grupie wegetariańskiej:

• dostarczano 13.2% energii z protein, 31% z tłuszczów (8.71% nasyconych), 8.88 MJ dziennie oraz 112 mg cholesterolu dziennie,
• dostarczano również 4.3% energii z alkoholu,
• średni wiek wynosił 46.3 roku.

W grupie wegańskiej:

• dostarczano 12.7% energii z protein, 29.9% z tłuszczów (4.87% nasyconych), 8.08 MJ dziennie oraz 20.8 mg cholesterolu dziennie,
• dostarczano również 3.96% energii z alkoholu,
• średni wiek wynosił 42.9 roku.

Profil hormonalny:

• osoby jedzące mięso miały wyższe stężenie IGF-1, w porównaniu do wegan, ale podobne do wegetarian (wartości bezwzględne były identyczne w obu grupach, różnica pojawiła się przy uwzględnieniu BMI); weganie mieli średnio 9% niższe stężenie IGF-1, w porównaniu do osób jedzących mięso i 8% niższe, w porównaniu do wegetarian,
• weganie mieli najwyższe stężenie SHBG ze wszystkich grup; najniższe mieli wegetarianie; w ujęciu bezwzględnym weganie mieli 16% wyższe SHBG, w porównaniu do jedzących mięso i 12% wyższe, niż wegetarianie,
• weganie mieli najwyższe stężenie testosteronu, a wegetarianie prawie takie samo, jak osoby jedzące mięso (jednak różnica między grupami nie była znacząca),
• weganie mieli najwyższe stężenie wolnego testosteronu (jednak różnica między grupami była pomijalna),
• weganie mieli najniższe stężenie LH (względem BMI), jednak różnica między grupami była znikoma; LH odpowiada za syntezę androgenów w jądrach => testosteron. U kobiet za syntezę androgenów w komórkach osłonki, wywołanie owulacji, warunkuje przemianę pęcherzyka w ciałko żółte. Dodatkowo kontroluje produkcję progesteronu,
• osoby jedzące mięso miały najwyższe stężenie cholesterolu, a weganie najniższe; wegetarianie lokowali się w środku stawki.

Czy dieta wegańska jest więc sposobem na „buzowanie” testosteronem?

Zanim pobiegniesz dalej z tymi wynikami, słowo komentarza. Osoby jedzące mięso były znacznie starsze, a to mogło mieć kolosalne znaczenie dla stężenia wolnego testosteronu (mniejsze dla całkowitego). Ponadto osoby jedzące mięso piły najwięcej alkoholu, co ma drastyczne znaczenie (etanol poprzez wpływ na SHBG, uszkodzenie jąder oraz estradiol, chwilowo podwyższa stężenie testosteronu, a długoterminowo obniża). Powyższe badanie nie potwierdza związku między jedzeniem mięsa a stężeniem androgenów, czy ilością zawartych w diecie kwasów tłuszczowych nasyconych a stężeniem testosteronu. Niestety, weganie mimo wyższych stężeń testosteronu, wykazywali nawet 16% wyższe stężenie SHBG, czyli globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG). Sprawia ona, że w ustroju krąży więcej nieaktywnego testosteronu (mniej jest testosteronu wolnego, więcej związanego).

Testosteron krąży w organizmie w postaci:

• wolnej (2%),
• luźno związany z albuminą, która jest produkowana w wątrobie (38%),
• ściśle związanej z głównym nośnikiem, który jest również syntetyzowany w wątrobie: globuliną wiążącą hormony płciowe (SHBG) (60%).

Dostępny biologicznie testosteron (BT), który składa się z sumy wolnego testosteronu (FT) i testosteronu związanego z albuminą, może wiązać się i aktywować receptor androgenowy (AR) w tkankach docelowych. Można go również przekształcić w dihydrotestosteron (DHT - najsilniejszy aktywator receptora androgenowego) poprzez działanie 5-α-reduktazy, lub estradiol (E2) => oddziaływanie kompleksu aromatazy. Testosteron związany z SHBG nie może wiązać się z AR i nie może zostać wykorzystany przez docelowe tkanki. Stężenie SHBG w osoczu zwiększa się w różnych stanach, takich jak starzenie się, nadczynność tarczycy, hipogonadyzm i marskość wątroby, a także zmniejszenie otyłości i cukrzycy.

Czyli z jednej strony dieta wegańska podwyższa stężenie testosteronu, z drugiej wydaje się wywoływać stan wymagający kompensacji (stąd wyższe stężenie SHBG i większa ilość testosteronu, który jest nieaktywny). W sumie, efekt podobnej diety wydaje się być złudny. Z pewnością dieta wegańska może być korzystna w kontekście długowieczności (stężenie IGF-1 oraz mniejsze spożycie alkoholu). Szlak sygnałowy związany z IGF-1 powiązano z licznymi rodzajami nowotworów (w tym prostaty). Jednak wiele badań z tego zakresu przynosi sprzeczne wyniki. Alkohol jest bezsprzecznie powiązany z wieloma rodzajami raka.

Referencje:

• Stephany RW1 „Hormones in meat: different approaches in the EU and in the USA”. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11505585
• https://www.fda.gov/AnimalVeterinary/SafetyHealth/ProductSafetyInformation/ucm055436.htm
• Fang X, An P, Wang H, et al. Dietary intake of heme iron and risk of cardiovascular disease: a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies.
• L.H. Kushi, T. Byers, C. Doyle, E.V. Bandera, M. McCullough, T. Gansler, K.S. Andrews, M.J. Thun oraz Komitet Badawczy American Cancer Society ds. wytycznych dotyczących żywienia i aktywności fizycznej 2006 „Wytyczne American Cancer Society dotyczące żywienia i aktywności fizycznej w zapobieganiu nowotworom złośliwym: zmniejszanie ryzyka nowotworów przez wybór prawidłowych nawyków żywieniowych i wysiłek fizyczny” http://www.kodekswalkizrakiem.pl/download/pdf/ACS.pdf
• https://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2015/pdfs/pr240_E.pdf
• NE Allen, PN Appleby, GK Davey and TJ Key “Hormones and diet: low insulin-like growth factor-I but normal bioavailable androgens in vegan men” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2374537/pdf/83-6691152a.pdf