Z licznych przeprowadzonych badań wiemy, iż nie tylko zawodniczki występujące na kulturystycznych scenach, uprawiające trójbój siłowy czy podnoszenie ciężarów sięgają po środki farmakologiczne. Obecnie problem dotyczy także amatorsko trenujących pań, a niektóre ledwo zdążyły zakończyć okres dojrzewania.
Jakie sterydy biorą koksujące kobiety?
W badaniach Malarkey i wsp. panie uprawiające dwubój ciężarowy (rwanie, podrzut) sięgały po następujące sterydy anaboliczno-androgenne (SAA):
- Methandienone/methandrostenolone (metanabol); nie nadaje się dla kobiet, silne efekty wirylizujące (maskulinizacja sylwetki), jest to jeden z najbardziej agresywnych środków z grupy SAA, pochodna metylowanego testosteronu.
- Stanazolol (winstrol), duża toksyczność dla ustroju, zaburzenia lipidogramu.
- Nandrolone decanoate, względnie bezpieczny, w niewielkich dawkach, ale nie w dopingowych.
- Oxandrolone, względnie bezpieczny, w niewielkich dawkach, ale nie w stosowanych w dopingu.
- Różne estry testosteronu; ogólnie „teść” nie nadaje się dla kobiet, silne efekty wirylizujące (maskulinizacja sylwetki, liczne skutki uboczne).
- Miboleron; nie nadaje się dla kobiet, silne efekty wirylizujące (maskulinizacja sylwetki); kilkukrotnie silniejszy pod tym względem od trenbolonu, kilkunastokrotnie silniejszy w tym aspekcie od testosteronu!
- Methenolone acetate (primobolan); względnie bezpieczny, ale w niewielkich dawkach.
- Trenbolone acetate; nie nadaje się dla kobiet, silne efekty wirylizujące (maskulinizacja sylwetki); kilkukrotnie silniejszy pod tym względem od testosteronu.
- Trenbolone (inne estry); nie nadaje się dla kobiet, silne efekty wirylizujące (maskulinizacja sylwetki); kilkukrotnie silniejszy pod tym względem od testosteronu.
W badaniach Strauss i wsp. panie podnoszące ciężary sięgały po:
- Mesterolon (proviron).
- Methandienone/methandrostenolone (metanabol); nie nadaje się dla kobiet, silne efekty wirylizujące (maskulinizacja sylwetki)
- Methenolone acetate (primobolan).
- Metylowany testosteron; nie nadaje się dla kobiet, silne efekty wirylizujące (maskulinizacja sylwetki).
- Oxandrolone.
- Stanazolol (winstrol).
- Boldenone undecylenate.
- Methenolone enanthate (primobolan).
- Nandrolone decanoate.
- Stenbolone acetate.
- Testosterone cypionate; nie nadaje się dla kobiet, silne efekty wirylizujące (maskulinizacja sylwetki).
- Mix estrów testosteronu; nie nadaje się dla kobiet, silne efekty wirylizujące (maskulinizacja sylwetki).
Jakie skutki uboczne u kobiet mogą wywołać sterydy?
Ogólnie rzecz biorąc, wszystkie SAA, niezależnie czy są bardziej, czy mniej zmodyfikowane strukturalnie mogą wywoływać rozmaite zmiany u kobiet (niektóre trwałe) w tym dotyczące:
- Tembru głosu (obniżenie się głosu)
- Pojawienia się męskiego zarostu na twarzy
- Skóry (przetłuszczanie, wykwity, zmiany zapalne)
- Supresji (stłumienia) produkcji testosteronu, estrogenów, progesteronu
- Supresji podwzgórza i przysadki (GnRH, LH, FSH)
- Maskulinizacji wyglądu twarzy (szczególnie gdy jednocześnie jest stosowany jest hormon wzrostu, a tak się często dzieje)
- Wystąpienia nadmiernego, gęstego owłosienia na plecach, nogach, brzuchu, w rejonie narządów płciowych, na ramionach itd.
- Pojawienia się łysienia androgenowego (głowa)
- Zmiany wyglądu narządów płciowych (hipertrofia funkcjonalnego odpowiednika prącia)
- Zaburzeń cyklu (przesunięcia faz, brak miesiączki, brak owulacji itd.)
- Bezpłodności
Czy testosteron lub DHT mogą powodować przerost narządów płciowych?
Tak. Ten sam mechanizm ujawnia się przy podawaniu testosteronu lub DHT w okresie niemowlęcym, przy zaburzeniach dotyczących rozwoju męskich narządów płciowych. W celu wzrostu penisa stosuje się testosteron enanthate (enantan) 25 mg co 4 tygodnie lub żel z dihydrotestosteronem 0,15-0,33 mg DHT na kilogram masy ciała, przez 2-3 miesiące.
Nieodwracalne skutki uboczne
Funkcjonalnie kobiety i mężczyźni niczym się nie różnią, narządy płciowe mają inny wygląd, ale odgrywają tę samą rolę. Stąd hormony działają tak samo na wzrost narządów płciowych, z tym że u mężczyzn rozrost prącia jest możliwy tylko w ściśle określonym oknie czasowym, a nie dzieje się tak po zakończeniu okresu dojrzewania. U kobiet kwestia przerostu clitoris (łechtaczka) pozostaje otwarta i jest to jeden z bolesnych, nieodwracalnych skutków ubocznych terapii SAA.
Czy podawanie testosteronu kobietom ma sens?
Tak, ale niezwykle małych dawek. Testosteron reguluje popęd płciowy i libido u kobiet, u mężczyzn te zjawiska są regulowane przez estradiol, powstający z testosteronu wskutek aromatyzacji (oddziaływania kompleksu aromatazy), pewną rolę u mężczyzn odgrywa także dihydrotestosteron (również powstający z testosteronu). Naukowcy w ciągu 52 tygodni podawali 814 kobietom po menopauzie (zwykle pojawia się w wieku 45-50 lat) z zaburzeniami pożądania seksualnego 0,15 mg, 0,3 mg testosteronu dziennie lub placebo. Testosteron w formie plastrów mających 14 cm2 (0,15 mg) lub 28 cm2 (0,3 mg).
Wyniki eksperymentu naukowego
- Po 4 miesiącach odnotowano wzrost częstości satysfakcjonujących epizodów seksualnych w grupie otrzymującej 0,3 mg testosteronu dziennie, w porównaniu z placebo (2.1 kontaktów więcej, 0,7 zbliżeń więcej w grupie placebo).
- Dawka 0,15 mg testosteronu okazała się nie mieć dużego znaczenia dla poprawy kondycji seksualnej kobiet.
- W porównaniu z placebo, obie dawki testosteronu wiązały się ze znacznym wzrostem pożądania i zmniejszeniem odczuwanego wskutek braku pożądania stresu.
- Do 24 tygodnia w grupie otrzymującej 0,3 mg testosteronu dziennie 78% epizodów seksualnych było satysfakcjonujących w porównaniu z 65% w grupie placebo. Znaczący wzrost częstości satysfakcjonujących kontaktów seksualnych w grupie otrzymującej wyższą dawkę testosteronu w porównaniu z grupą placebo był widoczny już w drugim miesiącu leczenia i utrzymywał się przez cały 24-tygodniowy okres oceny.
Skutki uboczne?
Nawet taka, śmiesznie mała dawka testosteronu miała wpływ na wystąpienie skutków ubocznych tj. niepożądanego wzrostu włosów. Ponadto raka piersi zdiagnozowano u czterech kobiet, które otrzymały testosteron (w porównaniu z żadną, która otrzymała placebo). Jedna z nich zachorowała w ciągu pierwszych 4 miesięcy trwania eksperymentu, druga miała objawy już wcześniej.
Wnioski z badań
U kobiet po menopauzie, które nie otrzymywały terapii estrogenowej, leczenie plastrem dostarczającym 0,3 mg testosteronu dziennie skutkowało niewielką, ale znaczącą poprawą funkcji seksualnych. Długoterminowe skutki testosteronu, w tym wpływ na piersi, pozostają niejasne.
Komentarz: Należy pamiętać, iż fizjologicznie panie wytwarzają ledwie 0,25 mg testosteronu dziennie (nadnercza, jajniki) mężczyzna zaś wg różnych źródeł 6-7 mg dziennie. Czyli mężczyzna produkuje 24-28 razy więcej. Z kolei ilość testosteronu we krwi może być nawet 15-krotnie wyższa u mężczyzn, w porównaniu do kobiet.
Skąd się bierze testosteron u kobiet?
U dorosłych kobiet krążący testosteron pochodzi z mniej więcej trzech równorzędnych źródeł:
- Bezpośredniego wydzielania z nadnerczy lub jajników
- Pośredniej przemiany obwodowej zachodzącej w wątrobie, nerkach, mięśniach, tłuszczu, skórze z prekursorów testosteronu wydzielanych przez nadnercza i jajniki.
Źródło: David J Handelsman i in. Circulating Testosterone as the Hormonal Basis of Sex Differences in Athletic Performance https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6391653/
Testosteron jest wydzielany na podobnym poziomie w nadnerczach i jajnikach, co stanowi w sumie 50% jego całkowitej produkcji. Pozostałe 50% pochodzi z konwersji androstendionu i dehydroepiandrosteronu (DHEA) w tkankach obwodowych (skóra, wątroba, mięśnie szkieletowe). Łącznie te różne źródła wytwarzają dziennie około 0,25 mg testosteronu, dzięki czemu kobiety przez całe życie utrzymują poziom krążącego testosteronu na poziomie <2 nmol/L.
Dlatego podawanie 0,3 mg testosteronu dziennie teoretycznie nie jest niczym szokującym dla ustroju kobiety, ale nawet taka dawka miała wpływ wirylizujący. Dlatego kobietom ogólnie odradza się przygodę z SAA, a z pewnością z testosteronem i jego pochodnymi. Mówimy o dawce 2.1 mg testosteronu tygodniowo, tymczasem mężczyźni w dopingu stosują nawet dawki „teścia” liczone w gramach, stosujące doping kobiety nierzadko sięgają od kilkudziesięciu do kilkuset mg środków z grupy SAA tygodniowo.
Podsumowanie
Zdarzają się przypadki zawodniczek, które wyglądem całkowicie upodobniły się do mężczyzn. Wskutek lat stosowania anabolików Heidi Krieger (kulomiotka z NRD) zmieniła płeć i nazywa się teraz Andreas Krieger. Nie czuła się dłużej kobietą i nikt jej tak nie traktował. Dlatego należy dobrze rozważyć przygodę z tego rodzaju preparatami, cena, jaką przyjdzie zapłacić, może być niezwykle słona.
Referencje:
- Jolanta Słowikowska-Hilczer i in. Andrologia. Zdrowie mężczyzny od fizjologii do patologii.
- Susan R. Davis i in. Testosterone for Low Libido in Postmenopausal Women Not Taking Estrogen https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa0707302
- Gruber AJ1, Pope HG Jr. Psychiatric and medical effects of anabolic-androgenic steroid use in women. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10601831
- David J Handelsman i in. Circulating Testosterone as the Hormonal Basis of Sex Differences in Athletic Performance https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6391653/
- Władysław Z. Traczyk, Andrzej Trzebski Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej
- Grażyna Jarząbek-Bielecka, Elżbieta Sowińska-Przepiera, Andrzej Kędzia, Witold Kędzia „Problem zaburzeń miesiączkowania u dziewcząt” http://www.endokrynologiapediatryczna.pl/contents/files/a_1713.pdf
- Taraneh Gharib Nazem, BA and Kathryn E. Ackerman „The Female Athlete Triad” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3435916/
- Elżbieta Sowińska-Przepiera , Elżbieta Andrysiak-Mamos , Grażyna Jarząbek-Bielecka, Aleksandra Walkowiak 1 , Lilianna Osowicz-Korolonek, Małgorzata Syrenicz , Witold Kędzia, Anhelli Syrenicz „Czynnościowy podwzgórzowy brak miesiączki – trudności diagnostyczne, monitorowanie i leczenie” https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/view/EP.2015.0033/30771
- Maria A. Christou, Panagiota A. Christou, Georgios Markozannes, Agathocles Tsatsoulis, George Mastorakos, Stelios Tigas „Effects of Anabolic Androgenic Steroids on the ReproductiveSystem of Athletes and Recreational Users: A Systematic Reviewand Meta-Analysis” https://www.fisiologiadelejercicio.com/wp-content/uploads/2017/04/Effects-of-Anabolic-Androgenic-Steroids-on-the-Reproductive.pdf
- Sagoe D, Molde H, Andreassen CS, et al. The global epidemi-ology of anabolic-androgenic steroid use: a meta-analysis andmeta-regression analysis. Ann Epidemiol. 2014;24(5):383–98.
- A T Kicman „Pharmacology of anabolic steroids” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2439524/
