Pomoc bliskiej osobie w procesie odchudzania to jedno z największych wyzwań emocjonalnych, przed jakimi może stanąć partner, przyjaciel lub członek rodziny. Z jednej strony widzimy, że nadwaga wpływa na zdrowie, samopoczucie i jakość życia kogoś, na kim nam zależy. Z drugiej – każda próba rozmowy może być odebrana jako krytyka, brak akceptacji lub ingerencja w prywatność. Prawdziwe wsparcie nie polega na narzucaniu własnych rozwiązań, lecz na towarzyszeniu w zmianie z uważnością i szacunkiem. Motywacja nie rodzi się z presji, ale z poczucia sprawczości i bycia zrozumianym.
Zrozumienie przyczyn i gotowości do zmiany
Każda nadwaga ma swoje źródła
Każda nadwaga ma swoje źródła, które często sięgają głębiej niż niezdrowa dieta czy brak ruchu. Stres, niskie poczucie własnej wartości, traumy z dzieciństwa, zaburzenia hormonalne czy emocjonalne jedzenie to tylko niektóre z czynników.
Gotowość do zmian
Zanim zaczniemy komukolwiek doradzać, powinniśmy zadać sobie pytanie, czy ta osoba jest gotowa na zmianę i czy ta zmiana wypływa z niej samej, czy z otoczenia. Psychologowie zdrowia podkreślają, że najskuteczniejsza motywacja to ta wewnętrzna – wypływająca z potrzeby poprawy jakości życia, nie z lęku przed oceną.
Rozmowa, a nie krytyka – jak mówić o odchudzaniu, by nie ranić?
Jednym z najczęstszych błędów jest rozpoczynanie rozmowy od stwierdzeń typu: „Musisz schudnąć” albo „Robisz sobie krzywdę”. Taki komunikat może wywołać defensywną reakcję lub zamknięcie się na dalszą rozmowę. O wiele skuteczniejsze jest zadawanie pytań i wyrażanie troski w sposób, który nie ocenia. Można powiedzieć: „Zauważyłem, że ostatnio nie czujesz się najlepiej – może mogę ci jakoś pomóc?” lub „Jeśli kiedyś będziesz chciał coś zmienić w swoim stylu życia, wiedz, że masz we mnie wsparcie”. Kluczem jest empatia i gotowość do słuchania bez przerywania i udzielania nieproszonych rad.
Małe kroki zamiast rewolucji – jak zachęcać do zmiany nawyków?
Osoby z nadwagą często są przytłoczone wizją ogromnych wyrzeczeń i radykalnych diet. Właśnie dlatego warto pokazywać, że zmiana nie musi być rewolucją, ale serią małych kroków. Wspólne spacery, wspólne gotowanie zdrowych posiłków, zamiana napojów gazowanych na wodę czy ograniczenie słodyczy do jednego dnia w tygodniu mogą być początkiem pozytywnych zmian. Chodzi o to, by budować pozytywne doświadczenia związane z jedzeniem i ruchem, zamiast opierać wszystko na zakazach i karach. Nawet niewielkie zmiany mogą przynieść widoczne efekty i zwiększyć poczucie kontroli nad sytuacją.
Motywacja wewnętrzna vs zewnętrzna – co działa naprawdę?
Nagrody, presja otoczenia czy potrzeba zadowolenia innych mogą chwilowo skłonić kogoś do działania, ale nie zapewnią długotrwałej zmiany. Prawdziwa siła do wytrwania pochodzi z wewnątrz – z poczucia, że robię coś dla siebie, że mam wpływ na swoje zdrowie i życie. Wspierając bliską osobę, warto pytać, co dla niej naprawdę jest ważne. Czy chce czuć się lżej? Czy zależy jej na lepszym śnie, mniejszym bólu stawów, większej energii? To właśnie te osobiste powody są najtrwalszym paliwem dla motywacji. Warto wspierać w ich odnajdywaniu i przypominać o nich w chwilach zwątpienia.
Kiedy wsparcie staje się naciskiem – cienka granica, której lepiej nie przekraczać
Nieświadomie możemy przekroczyć granicę między pomocą a naciskiem. Ciągłe pytania o dietę, kontrolowanie porcji czy komentowanie postępów mogą rodzić bunt, wstyd albo ukrywanie problemu. Wspieranie nie oznacza kontrolowania. Lepiej być osobą, która oferuje obecność i zainteresowanie, niż tą, która narzuca swoją wizję zmiany. Jeśli bliska osoba sama nie chce podjąć decyzji o odchudzaniu, warto poczekać, aż będzie gotowa. Dojrzałość do zmiany to proces, którego nie da się przyspieszyć siłą.
Jak utrzymać motywację u bliskiej osoby?
Najtrudniejsze przy każdej zmianie nie jest jej rozpoczęcie, ale utrzymanie nawyków. W tym miejscu wsparcie staje się szczególnie cenne. Można przypominać o wcześniejszych sukcesach, towarzyszyć w ćwiczeniach, przygotowywać wspólne posiłki lub po prostu być obok w momentach słabości. Motywacja nie musi być zawsze na najwyższym poziomie – ważne, by była podsycana przez relacje, atmosferę zrozumienia i realne wsparcie. Świętowanie małych kroków, takich jak lepszy sen, więcej energii czy większa ochota na ruch, może pomóc utrzymać zapał nawet w trudniejszych momentach.
Podsumowanie i moja rada
Zmiana stylu życia to jedno z największych wyzwań, zwłaszcza gdy podejmuje je ktoś, kogo kochamy i komu chcemy pomóc. Najlepsze, co możemy zrobić, to być obecni, uważni i wspierający, bez nacisku i ocen. Prawdziwe wsparcie to nie rozliczanie z kalorii, ale wspólne celebrowanie postępów i podtrzymywanie motywacji wtedy, gdy druga osoba najbardziej jej potrzebuje. Czasem najlepszym motywatorem nie jest plan treningowy, ale człowiek, który wierzy w czyjąś siłę zmiany.
Źródła:
- Self-monitoring in weight loss: a systematic review of the literature https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21185970/
- How to Make a Partner Feel Validated and Supported https://www.psychologytoday.com/us/blog/finding-a-new-home/202308/tips-on-helping-your-partner-feel-validated-and-supported
- Helping Your Child: Tips for Parents & Other Caregivers https://www.niddk.nih.gov/health-information/weight-management/healthy-eating-physical-activity-for-life/helping-your-child-tips-for-parents
Większość ludzi nie jest w stanie nic zmienić w swoim życiu. Nawyki i utarte zachowania są za silne. Poza tym jak ktoś się obudził, że chce się odchudzać, a był "ulany" całe dzieciństwo i jako nastolatek, to większość zmian jest nieodwracalna i tych szkód się już nie da naprawić. Trzeba było się obudzić, jak ktoś miał 8 czy 10 lat, a nie 18 czy 22. I często później zostają całe płaty skóry, z którymi się już nic nie da zrobić. Bariatria, farmakologia i operacje plastyczne, co najwyżej. Ale efekty i tak są mierne.
Kolejny problem to ten, że po długim okresie utrzymywania otyłości nawet spora redukcja wagi nie poprawi estetyki. Zdrowie zyska, ale nie estetyka.