Jeśli chodzi o trening siłowy, przez dekady przypisywano mu szkodliwe właściwości. Zabraniano trenować dzieciom i nastolatkom. Tymczasem obecne wytyczne są coraz bardziej liberalne, o ile zostanie zachowany zdrowy rozsądek i umiar w obciążaniu ustroju młodej osoby. W rzeczywistości, do najgroźniejszych dyscyplin sportowych należą piłka nożna, bieganie, skoki spadochronowe, kolarstwo czy jeździectwo.
Czy siłownia jest bezpieczna?
W treningu siłowym ryzyko urazu jest minimalne, znacznie wyższe jest jednak u osób, które trenują za długo, zbyt intensywnie, za często i na dodatek stosują środki farmakologiczne. Co może być groźne dla nerek: siłownia, bieganie, a może leki obniżające stężenie cholesterolu? Czy nerki kulturysty mogą odmówić współpracy?
Mogą, jednak wynika to najczęściej z nadużywania techniki odwadniania ustroju (niezwykle silne leki, diuretyki), utrzymywania nadciśnienia tętniczego (sterydy anaboliczne, hormon wzrostu, beta-mimetyki) oraz utrzymywania znacznej, nadmiarowej masy ciała (obciążenie nerek i wątroby związane z gigantyczną podażą pokarmu oraz leków).
Ekstremalna kulturystyka a "zużycie" narządów
W normalnych okolicznościach, u osoby nieaktywnej fizycznie, nerki też po pewnym czasie przestają funkcjonować, tracą swoje rezerwy, stają się niewydolne. Można powiedzieć, iż u kulturystów ten naturalny proces zachodzący z wiekiem jest znacząco przyspieszony. To samo zjawisko dotyczy pracy trzustki, wątroby, serca czy tarczycy. Dlatego nie dziwi mnie, że ekstremalni kulturyści umierają, jest to naturalna konsekwencja wyborów zdrowotnych, jakie podejmują.
Czy inny rodzaj treningu może być groźny dla zdrowia?
Tak. Jak już wspomniałem, niezwykle modne są dyscypliny, które nie tylko są kontuzjogenne, ale mogą zabić. Przykładowo w samej Szwecji z powodu jazdy konnej w latach 1997–2014 co roku ginęły 3 osoby i dochodziło do 1756 uszkodzeń ciała. Czyli, w analizowanym okresie doszło do 51 zgonów i prawie 30 tysięcy uszkodzeń ciała! W USA co roku z powodu urazów odniesionych w jeździectwie w oficjalnym systemie zdrowotnym jest leczonych ponad 100 tysięcy osób, oszacowano też, iż w trakcie jazdy konnej ginie ponad 700 osób rocznie (ponieważ kilka milionów ludzi w USA jeździ konno, więc jest to dyscyplina masowa, działa efekt skali).
Na dodatek urazy w jeździectwie są związane z 2,7 razy więcej dni spędzonych w szpitalu niż w przypadku urazów związanych ze sportem motorowym, 1,9 razy więcej niż w przypadku urazów związanych z piłką nożną i 2,3 razy więcej niż w przypadku narciarstwa zjazdowego.
Bieganie, a nerki
Nie tylko kulturyści są narażeni na ryzyko. Niezwykle groźne może być bieganie i m.in. wspominam o tym w kontekście nerek. W jednym z badań 10 zdrowych, wytrenowanych mężczyzn biegało w 2 wariantach. Raz zbiegali przez 60 minut w dół, co powodowało uszkodzenia mięśni. Za drugim razem biegli 60 minut w zwykłym terenie, płaskim, co nie wywoływało takiej reakcji ze strony mięśni. Później, po 60 minutach pracy, w obu wariantach testów odpoczywali i następnie mieli do pokonania kolejny odcinek 40 minut biegu w temperaturze 33°C. Po 2 tygodniach grupy zamieniono miejscami i ponowiono testy.
Okazało się, że:
- zbieganie powodowało większy stan zapalny i uszkodzenia mięśni
- zbieganie podwyższyło biomarkery uszkodzenia nerek i pogorszyło czynność nerek
- po zbieganiu u połowy uczestników stwierdzono spełnienie kryteriów dla ostrego uszkodzenia nerek
W ten sposób naukowcy wykazali, że ćwiczenia uszkadzające mięśnie przed bieganiem w upale powodują większy stan zapalny i obciążenie nerek w porównaniu z ćwiczeniami nieuszkadzającymi mięśni. W związku z tym uszkodzenia mięśni należy uznać za czynnik ryzyka wystąpienia ostrego uszkodzenia nerek.
Intensywny trening, a rozpad mięśni
Kogo może dotyczyć problem?
Warto pamiętać, iż rozpad mięśni szkieletowych może dotknąć każdego sportowca, który jest narażony na długotrwały i intensywny wysiłek. Tego rodzaju syndrom stwierdzano u zapaśników, biegaczy, wykonujących treningi interwałowe, CrossFit, stacyjne, obwodowe. W literaturze opisano nawet przypadek kulturysty, który doznał rozpadu mięśni po godzinnej jeździe na ergometrze rowerowym (trudno uznać to za ekstremalny wysiłek).
W jednym z badań młody zapaśnik doznał rabdomiolizy (rozpadu mięśni szkieletowych) z powodu zbyt intensywnych i częstych treningów. 16-latek ważący 67 kg przy wzroście 165 cm uczestniczył w 3-dniowym obozie treningowym. Wykonał pierwszego dnia 60-minutowy trening interwałowy obejmujący siedzenie przy ścianie, wykorzystując napięcie mięśni (tzw. krzesełko), przysiady, brzuszki, pompki, wykroki i skoki plyometryczne. Następnego dnia intensywnie biegał. W nocy zauważył, że jego mocz ściemniał (miał kolor coli). Spędził ponad tydzień w szpitalu.
Grupy i sytuacje szczególnego ryzyka
Na szczególne ryzyko są narażone osoby odwodnione i trenujące w upale, np. „robiące wagę”. Przykładowo jeden z najlepszych zawodników MMA w ostatnich latach Alex Pereira walczy w federacji UFC w kategorii 93 kg, mimo iż normalnie jego masa wynosi ok. 105 kg. To znaczy, że pozbywa się kilkunastu kilogramów, stosując np. odwadnianie, restrykcje, kiedyś powszechne były diuretyki i dożylne przetaczanie płynów po zważeniu zawodnika, który mógł się w ten sposób szybko „odbudować”.
Poziom ryzyka
Rozpad mięśni szkieletowych może uszkodzić nerki. Samo ostre uszkodzenie nerek jest powiązane ze znacznym ryzykiem śmierci i może wymagać leczenia wspomagającego w postaci terapii nerkozastępczej (np. zabiegów hemofiltracji, czyli filtrowania krwi poprzez zewnętrzną aparaturę). Leczenie ciężkiego AKI może być długotrwałe, a pełny powrót do zdrowia nie jest gwarantowany: osoby, które przeżyły ten katastrofalny stan, mogą pozostać z przewlekłą chorobą nerek, która sama w sobie stanowi znaczny problem zdrowotny.
Osobnym tematem jest możliwość uszkodzenia nerek i wywołania rozpadu mięśni przez stymulanty i narkotyki, a wielu ludzi nie stroni np. od MDMA („extasy”) czy amfetaminy (zakazy prawne i listy antydopingowe nie powstrzymują ludzi od eksperymentów).
Rozpad mięśni, a obniżanie stężenia cholesterolu
Tego typu preparaty są często polecane nawet osobom względnie młodym, ale należącym do grupy ryzyka. W 2001 r. koncern Bayer musiał wycofać lek obniżający stężenie cholesterolu, ponieważ odnotowano serię 31 zgonów w USA. W jednym z badań wzięto pod uwagę dane z lat 2004-2008 z Kanady i USA. Połączone dane kanadyjskie/amerykańskie ujawniły, iż każdego roku odnotowano 812 przypadków rabdomiolizy wywołanej statynami, przy średnim wieku pacjentów wynoszącym 64,4 lat (35,5% kobiet).
Najgorsze zgłoszone wyniki to dysfunkcja nerek u 17,0%, ostra niewydolność nerek u 19,8%, dializa u 5,2% i zgon u 7,6%. To znaczy, że każdego roku z powodu statyn umierały ~62 osoby, a u setek występowały poważne powikłania, takie jak ostra niewydolność nerek.
Toksyczność statyn a rozpad mięśni
Według danych zebranych przez chińskich naukowców i opublikowanych na łamach „Frontiers in Pharmacology” od 2004 do 2023 r. odnotowano 17,3 miliona raportów o toksyczności statyn i kolchicyny, w tym ponad 11 tysięcy przypadków dotyczyło rozpadu mięśni, w tym 10 597 przypadków wywołały statyny. Z tego ponad 8 tysięcy osób trafiło do szpitala i ponad tysiąc osób zmarło! Ktoś powie, że jak na miliony dawek leku to jest mało, ale jakoś nikt o tym nie mówi, statyny są dla koncernów farmaceutycznych kurą znoszącą złote jaja.
Podsumowanie
Dla nerek może być groźne stosowanie farmakologii, utrzymywanie nadmiarowej masy ciała i trening wywołujący znaczne uszkodzenia mięśni (np. zbieganie z góry, interwały, wymachy, rwania i podrzuty hantlą w ramach CrossFit, skoki ze skrzyni, treningi ekscentryczne itd.). Osobnym źródłem uszkodzeń nerek są narkotyki (amfetamino-podobne) oraz leki (np. diuretyki i statyny).
Literatura:
- Franzén Lindgren E, Hammarqvist F, Ahl Hulme R. Horse-riding hazards: an observational cohort study mapping equestrian related injuries at a Scandinavian trauma centre. BMC Sports Sci Med Rehabil. 2023 Mar 28;15(1):46. doi: 10.1186/s13102-023-00646-y. PMID: 36978116; PMCID: PMC10045660.
- Thomas KE, Annest JL, Gilchrist J, Bixby-Hammett DM. Non-fatal horse related injuries treated in emergency departments in the United States, 2001-2003. Br J Sports Med. 2006 Jul;40(7):619-26. doi: 10.1136/bjsm.2006.025858. Epub 2006 Apr 12. PMID: 16611723; PMCID: PMC2564310.
- https://www.biamo.org/wp-content/uploads/2023/01/HorsesOnly-Horse-Riding-Accident-Statistics-in-2023-website-article.pdf
- Junglee, N. A., Di Felice, U., Dolci, A., Fortes, M. B., Jibani, M. M., Lemmey, A. B., ... & Macdonald, J. H. (2013). Exercising in a hot environment with muscle damage: effects on acute kidney injury biomarkers and kidney function. American journal of physiology-renal physiology, 305(6), F813-F820.
- Holbrook A, Wright M, Sung M, Ribic C, Baker S. Statin-associated rhabdomyolysis: is there a dose-response relationship? Can J Cardiol. 2011 Mar-Apr;27(2):146-51. doi: 10.1016/j.cjca.2010.12.024. PMID: 21459261.
- Zhang S, Yan MM, Zhao H, Qiu XY, Zhu D. Rhabdomyolysis associated with concomitant use of colchicine and statins in the real world: identifying the likelihood of drug-drug interactions through the FDA adverse event reporting system. Front Pharmacol. 2024 Sep 16;15:1445324. doi: 10.3389/fphar.2024.1445324. PMID: 39351090; PMCID: PMC11439674.
